Islom o'quv yurtlari

      O'zbekiston musulmonlari idorasiga qarashli Toshkent Islom oliy instituti va Islom o'rta-maxsus o'quv yurtlarining ta'lim-tarbiyaga doir masalalari bilan shug'ullanadi. Jumladan, Islom o'quv yurtlarini davlat ro'yxatidan o'tkazishda ko'maklashadi, talabalarni o'qishga qabul qilish tartib-qoidalari va rejalarini ishlab chiqadi, qabul va imtihon hay'atlari tarkibini tasdiqlash uchun tavsiya etadi, diniy ta'limning yangi shakl va usullarini joriy etadi. Shuningdek, mudarrislar uchun muntazam malaka oshirish kurslari tashkil etadi, talabalarni darsliklar, o'quv qo'llanmalari, ko'rgazmali qurollar bilan ta'minlaydi.

      O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining "Din sohasidagi ma'naviy-ma'rifiy, ta'lim ishlarini va faoliyatni yanada takomillashtirishda ijtimoiy ko'mak va imtiyozlar berish to'g'risidagi qarori (2003 yil 22 avgust) diniy ta'limni isloh qilishda yangi imkoniyatlar ochdi. Mazkur qaror O'zbekiston Musulmonlari idorasining ma'naviy-ma'rifiy va ta'lim ishlarini takomillashtirish dasturini ma'qullash bilan birga diniy ta'lim samarasini keskin oshirish, o'quv jarayonini takomillashtirish, bilim yurtlari moddiy-texnika bazasini mustahkamlashning aniq yo'llarini belgilab berdi. Qarorda jumladan: "Islom ma'hadi va Islom o'rta-maxsus bilim yurtlarida joriy etilgan ta'lim standartlari, o'quv rejalari hamda talabalarning qabul qilingan davlat me'yorlariga muvofiq diniy va dunyoviy bilimlarni egallayotganini inobatga olib, mazkur o'quv yurtlarining bitiruvchilariga beriladigan diplomlar davlat ta'lim hujjati sifatida e'tirof etilsin hamda ana shu hujjat (diplom)larga ega bo'lgan shaxslarga davlat oliy ta'lim tizimida o'qishni davom etgirish huquqi berilsin", deb belgilab qo'yildi.

      Idoraning diniy ta'lim sohasidagi dasturida darslarni texnika vositalari va ko'rgazmali qurollar asosida tashkil etishga alohida o'rin ajratilgan. Shu maqsadda talabalarning kompyuter savodxonligini oshirish uchun barcha bilim yurtlarida besh-oltitadan kompyuter, lazer printeri va boshqa vositalar bilan jihozlangan informatika asoslarini o'rgatish xonalari faoliyat ko'rsatmoqda.

      Ta'lim maskanlarining kutubxonalari zarur diniy, ilmiy, siyosiy, badiiy adabiyotlar, darslik va o'quv qo'llanmalari bilan ta'minlangan. Kutubxonalarning jami kitob jamg'armasi 32 ming jilddan ortiq, shundan 22 ming jildi diniy, qolganlari dunyoviy adabiyotlardir.

      Talabalarning har tomonlama yetuk mutaxassis bo'lib yetishishlari uchun bilim yurtlarida yog'och o'ymakorligi, naqqoshlik, sartaroshlik, etikdo'zlik, duradgorlik, kompyuter operatori, novvoylik, sahhoflik, hisobchilik, bichish-tikish, zardo'zlik, pazandalik kabi hunarlar ham o'rgatilyapti.

      2000-2001 o'quv yilidan boshlab "Barkamol avlod" dasturi bo'yicha sport musobaqalarini o'tkazish an'ana tusiga kirdi. Toshkent Islom instituti va Islom o'rta-maxsus bilim yurtlarida shoxmot, shashka, kurash, stol tennisi musobaqalari tashkil etildi. Yakuniy bosqich Toshkentdagi "JAR" sport sog'lomlashtirish majmuida o'tkazilib, g'oliblardan o'n ikki kishiga maxsus sovrinlar berildi.

      Shuningdek, 2002-2003 o'quv yilidan talabalarning ilmga qiziqishlarini yanada oshirish maqsadida fanlar bo'yicha yagona olimpiada o'tkazish yo'lga qo'yildi.

      Bo'limga hozirda Jaloliddin Nuriddinov boshchilik qilayotir.

                    Imom al-Buxoriy nomidagi Toshkent Islom instituti 

      Institut 1971 yil 1 oktyabrdan faoliyat ko'rsata boshlagan. O'tgan yillar mobaynida sobiq Ittifoqdagi yagona bu diniy oliy o'quv yurtida Markaziy Osiyo va Qozog'istondan tashqari Shimoliy Kavkaz, Rossiya, Ozarbayjon, Tatariston, Afgoniston, Yaman, Vetnam, Bulg'oriya kabi yurtlarning talabalari ham ilm olishdi.

      Institut oliy ma'lumotli islomiy mutaxassislar, imom-xatiblar, odobnoma bo'yicha va arab tili mudarrislari tayyorlaydi. Institut tashkil topgan yillarda bor-yo'g'i yigirma talaba o'qigan bo'lsa, hozir ikki yuzdan ziyod ilm toliblari tahsil ko'rishyapti. Institutda din asoslari, Islom huquqshunosligi va tarix fakultetlari, shuningdek, diniy fanlar, ijtimoiy-gumanitar fanlar, xorijiy tillar kafedralari ishlab turibdi. Xotin-qizlar Islom bilim yurtlari uchun malakali mudarrisalar tayyorlash maqsadida ayollar guruhi ham ochilgan.

      Asrorqul Mavlonqulov, Shamsuddin Boboxonov, Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf, Muhammad Latif Juman, Bahodir Murtazo, G'ulomqodir Mirzayoqubov turli yillarda oliy ma'had rektorlari bo'lishdi. Endilikda institutga Abduqayum Azimov boshchilik qilayotir.

                         “Mir Arab” Islom o'rta-maxsus bilim yurti 

      Musulmon dunyosida mashhur bo'lgan "Mir Arab" madrasasi amir Said Abdulloh al-Yamaniy tomonidan 1530-1536 yillari Buxoro amiri Ubaydulloxon in'om etgan mablag' hisobiga qurilgan. Madrasa faoliyati Oktyabr to'ntarishidan so'ng to'xtab qolgan edi, 1945 yili yana qaytadan tiklandi. O'rta Osiyo, Rossiya, Afg'oniston kabi o'lkalarning ko'pgina diniy arboblari va taniqli ulamolar shu dargohda tahsil ko'rishgan. Dastlabki yillari madrasada Abdurahim qori, Mubin qori, Ismoil Maxdum, Muhammad Amin domla, Shahobiddin qori, Muhammadjon maxsum (Maxjuriy) kabi ustozlar dars berishgan.

      Hozirgacha 1000 dan ziyod kishi madrasani bitirib chiqqan bo'lsa, shundan 720 nafari mustaqillik yillarida ta’lim olgan. XIX asr naqshbandiya tariqati yetakchi namoyandasi Qozi Asqar, Shahobiddin al-Marjoniy, Siddiq Hasanxon, taniqli mufassir va muhaddis Miyon Malik, yozuvchi Sadriddin Ayniy, o’lkaning deyarli barcha muftiylari mazkur madrasa talabalari bo’lishgan. Hozir bilim yurti talabalariga 25 nafar mudarris Qur’on, hadis, fiqh, Islom tarixi, sarf va nahv, o’zbek, fors tilllaridan ta’lim berayotir.

                      “Ko’kaldosh” Islom o’rta-maxsus bilm yurti 

      “Ko’kaldosh” madrasasi binosi Toshkentdagi noyob me’morlik obidasi hisoblanadi. “Tarixi jadidaiy Toshqand” kitobida yozilishicha, uni 1569-1570 yillari Darveshxon qurdirgan va u “Darveshxon madrasasi” deb ham atalgan. Bu ko’hna dargohda Muqumiy, Furqat, Xislat, Oltinxon to’ra, Yunus Maqsudiy, Ziyouddinxon ibn Eshon Boboxon kabi mashhur kishilar ta’lim olishgan. “Ko’kaldosh” bilim yurtida hozir 180 talaba tahsil olyapti, ularga 28 malakali mudarris ta’lim-tarbiya beradi. Madrasa binosida katta ta’mirlash ishlari olib borilayotir. Diniy ilmlar bilan bir qatorda dunyoviy fanlardan ham dars berishga e'tibor kuchaymoqda.

            Muhammad Beruniy nomidagi Islom o'rta-maxsus bilim yurti 

      Buyuk qomusiy alloma Abu Rayhon Beruniy nomi bilan atalgan mazkur bilim yurti 1992 yili Qoraqalpog'iston Respublikasi poytaxti Nukusda ochilgan. Marhum qozi Vays Alouddin o'g'li uning birinchi mudiri etib tayinlangan edi. Dastlabki yili 60 talaba qabul qilinib, ularga 5 mudarris ta'lim bergan. Bilim yurti Nukusdagi "Imom Eshon" jome' masjidi binosida joylashgan. Madrasa talabalariga bir necha kasb-hunarlar ham o'rgatiladi.

                Hadichai Kubro ayol-qizlar Islom o'rta-maxsus bilim yurti 

      1993 yil 2 sentabrdan faoliyat ko'rsata boshlagan. Toshkent shahar Sobir Rahimov tumanidagi "Ahmadjon qori" jome' masjidi hududida joylashgan. Bu yerda hozir 114 toliba ilm olyapti. Hozirgacha bilim yurtini bitirgan 350 ayol-qiz O'zbekistonning tumanlarida dinshunoslik, odobnoma, boshlang'ich arab tili mudarrisasi bo'lib ishlayotir.

      1997 yilda bilim yurtining 14 mudarrisasi Toshkent Islom institutini bitirib, oliy ma'lumotli bo'lishdi. Hozir bilim yurtining o'n nafar mudarrisasi mazkur institutda tahsil olyapti.

                      Imom al-Buxoriy nomidagi hadis ilmi markazi 

      Samarqand viloyati Poyariq tumanidagi Xartang qishlog'ida joylashgan. 1991 yili "Imom al-Buxoriy" jome' masjidi qoshida madrasa sifatida tashkil etilgan edi. 1998 yili hadis ilmi markaziga aylantirildi. Hozirgi paytda bilim yurtida 90 ga yaqin talaba tahsil olyapti, ularga 20 nafar malakali ustoz, hadis ilmi bilimdonlari ta'lim berishmoqda. Bilim yurtida hadis ilmi, roviylar, buyuk muhaddislar hayoti va faoliyatini kengroq o'rgatishga alohida e'tabor berilmoqda.

                       “Mulla Qirg'iz” Islom o'rta-maxsus bilim yurti 

      Bilim yurti namanganlik sarmoyador va ilm homiyi Mulla Qirg'iz Oxund (1850-1922) qurdirgan madrasa binosida ustoz Ubaydullohxon Lutfullayev rahbarligida 1991 yil sentabrida ish boshladi. Namanganning taniqli ulamolaridan Hoshimjon qori Yusupov, Shamsuddin qori Oxunov, Ishoq maxdum Sattiyev, Yahyoxon hoji Toshxo'jayev va boshqalar bilim yurtida tafsir, hadis, tajvid, fiqh, aqoid ilmlaridan saboq berishgan. Hozirgacha madrasani 230 yigit bitirib, Namangandan boshqa qo'shni viloyatlarda ham ishlashmoqda. Ayni paytda 112 talaba ta'lim olyapti. Bilim yurti bitiruvchilaridan Muhammadali Shahobiddinov, Musoxon Abbosiddinov, Orifxon Sodiqovlar respublika qorilar tanlovida g'olib chiqib, Malayziya, Saudiya Arabistonida bo'lgan musobaqalarda muvaffaqiyatli qatnashishdi.

               “Jo'ybori Kalon” ayol-qizlar Islom o'rta-maxsus bilim yurti 

      Bilim yurti 1992 yil 2 sentyabrdan faoliyat yurita boshlagan. Bilim yurti joylashgan Jo'ybori Kalon madrasasi XVIII asrda Subxonqulixon davrida Buxoro hokimi Abdulazizxon farmoni bilan tiklangan. Ilm maskanida o'rta ma'lumotli islomiy mutaxassislar, odobnoma va arab tili muallimalari tayyorlanadi. Madrasada zamonaviy jihozlangan kutubxona, informatika xonasi, qiroatxona, yotoqxonalar, oshxona, ma'naviyat xonasi, masjid va tahoratxona bor. Kutubxonada ikki mingdan ziyod darslik, qo'llanma va nodir kitoblar mavjud. Talabalarga chevarlik, pazandalik, zardo'zlik kabi hunarlar ham o'rgatiladi.

         Imom Faxriddin ar-Roziy nomidagi Islom o'rta-maxsus bilim yurti 

      Bilim yurti 1992 yili Xonqa tumanidagi jome' masjidi binosida faoliyat boshlagan. 1994 yili Urganch shahri markazidagi XIX asrning birinchi yarmida qurilgan "Doshqinjon bobo" tarixiy yodgorligi binosiga ko'chib o'tdi. Hozirgacha bilim yurtini to'qsondan ziyod yoshlar bitirib, masjidlarda imomlik qilishyapti, ayrimlari Toshkent Islom institutida tahsilni davom ettirishyapti.

      1995-1997 yillarda bilim yurti uchun ikki qavatli yangi bino, oshxona, yotoqxona, mehmonxona, majlislar zali qurildi. Madrasa kutubxonasida uch yarim mingdan ziyod darslik va diniy adabiyotlar jamlangan.

              Sayyid Muhyiddin maxdum Islom o'rta-maxsus bilim yurti 

      Bilim yurti 1992 yildan Andijon viloyati Oltinko'l tumani Jalabek qishlog'ida faoliyat yurita boshlagan. Sayyid Muxiddin maxdum o'z davrida taniqli olim, din targ'ibotchisi bo'lgan. Hozir bu yerda 150 dan ziyod talaba ta'lim olyapti, ularga bilim berayotgan 27 mudarrisning biri fan nomzodi, 17 nafari oliy, qolganlari o'rta-maxsus diniy ma'lumotga ega. Talabalarga turli diniy va dunyoviy ilmlardan saboq beriladi. Madrasa binosida 13 sinfxona, 75 o'rinli yotoqxona, oshxona, maishiy xizmat xonalari mavjud. Qishloq aholisi va bilim yurti talabalari uchun 400 namozxonga mo'ljallangan yangi masjid qurildi.

                      Xoja Buxoriy Islom o'rta-maxsus bilim yurti 

      1992 yil 2 sentabrda Qashqadaryo viloyatidagi Kitob shahrida ish boshlagan. Unga Bahouddin Naqshbandning zamondoshi alloma Said Ahmad Vali Kulohso'z Xoja Buxoriy nomi berilgan. Shundan buyon 300 dan ziyod yigit-qiz bitirib, imom-xatib, bilim yurtlarida mudarris bo'lib ishlayapti. Ayrimlari Toshkent Islom universiteti, Jahon tillari universiteti, Qarshi Davlat universitetida tahsilni davom ettirishmoqda. Hozir bilim yurtida 138 nafar yigit-qiz ta'lim oladi. Ularga malakali diniy va dunyoviy bilim berish bilan bir qatorda sartaroshlik, etikdo'zlik, qizlarga esa tikuvchilik, to'quvchilik, popopchilik kasb-hunarlari ham o'rgatiladi.